■ सन्तोष बराल
कुनै कम्पनी वा संस्थाको लगानीको स्रोतहरु मुख्य गरि तिन प्रकारका हुन्छन्।
· सेयर पुँजि
· संचित नाफा
· ऋण पुँजि वा डिबेन्चर
कम्पनीद्वारा सार्वजनिक रुपमा निष्कासन गरि उठाईने ऋणको प्रलेखिय प्रमाण नै ऋणपत्र वा डिबेन्चर हो ।
सामान्यतया यसको ब्याज दर नामको अगाडी लेखिएको हुन्छ । उदाहरण को लागि 10% Debentures यस्तो
ऋणपत्र खरिद गर्ने रकम दिने लाई ऋणपत्रधारी भनिन्छ ।
कुनै निश्चित ब्याज भुक्तानीको पुर्व सर्त र सहमतिमा जारी गरीने लिखित पुँजि स्रोत वा माध्यम नै ऋणपत्र वा डिबेन्चर हो ।
अर्को शब्दमा कुनै रकम तिर्ने सर्तमा रकम लिई त्यसको सट्टामा दिईने लिखित प्रमाण वा निस्सा लाई ऋणपत्र वा डिबेन्चर भनिन्छ ।
यस्तो ऋणपत्रलाई कम्पनीले नोक्सानमा पनि तोकिएको ब्याज प्रदान गर्ने गर्दछ । त्यसैले लगानी कर्ताको तर्फबाट यसलाई उपयुक्त र लगानीको सुरक्षित माध्यम मानिन्छ ।
ऋणपत्रलाई ब्याज भुक्तानी कर भुक्तानी भन्दा अगाडी गरीनेर यस्तो ब्याजलाई खर्च शिर्षकमा समाबेस, खर्च कट्टा गर्न पाईने कारण व्यवसायिक लाभ आर्जन गर्न यसको प्रयोग गरिन्छ ।
बितिय शास्त्रको आर्दश ऋण पुँजि संरचनाले यसको मात्रात्मक सम्बन्धलाई ६० प्रतिशत शेयर पूजी र ४० प्रतिशत ऋण पूजी भनि निर्देश गरेको छ ।
नेपाली बैकिङ ऋणपत्र नेपाल राष्ट्र बैकले आ व २०७६।७७ को मौद्रिक नीतिमा बैक तथा बितिय संस्थाले आफनो चुक्ता पूजीको २५ प्रतिशत ऋणपत्र जारी गर्न २०७७ असार मसान्त सम्मको समयसीमा दिएको थियो। चालु आ.व को मौद्रिक नीति २०७७।७८ ले यस सिमा अवधि थप गर्दै २०७९ असार मसान्तसम्म बढाएको छ ।
